Xin chào tất cả bạn đọc yêu ẩm thực Việt!

Ngoài măng đắng, chè tuyết San Tủa Chùa hay sâu chít, một thức chấm mang hương vị đặc sản Tây Bắc còn sở hữu một món chấm vô cùng đặc biệt với tên gọi “chẩm chéo”. Vậy chẩm chéo là gì? Có những loại chẳm chéo nào? Cách làm thức chấm này ra sao? Hãy cùng mình tìm hiểu ngay qua bài viết bên dưới nhé!

Chẩm chéo là gì?

Chẩm chéo hay chẳm chéo là gia vị cổ truyền của dân tộc Thái vùng Điện Biên, Tây Bắc và Đông Bắc Thái Lan. Chẩm chéo dùng chấm xôi, các món luộc, đồ nướng và các món rau sống. Nguyên liệu chính của món chấm này bao gồm cá cơm, muối, hạt dổi, tỏi, mắc khén, hạt dẻ, húng lủi, rau thơm, ớt bột, sả.

Hạt dổi

Về cơ bản, làm chẩm chéo cần ớt khô và hạt dẻ. Ớt đem nướng lên cho thơm và giòn cùng với tỏi và mắc khén để lấy vị thơm, tất cả giã chung với muối và mì chính là đầu bếp sẽ có một bát chéo cơ bản. Đây là món chấm đặc trưng nhất và là món không thể thiếu trong mâm cơm ăn của dân tộc Thái.

Mắc khén

Chẩm chéo được sử dụng trong những bữa ăn hằng ngày hoặc đãi khách miền xuôi. Ngoài việc chấm thịt, chấm rau, người Thái còn dùng chẳm chéo để ăn chua như khi ăn trái mận, bắp cải cuốn nhót,…

Chẩm chéo có các loại nào?

Trong tiếng Thái, “Chẳm” có nghĩa là món chấm, “chéo” là  mùi thơm của nhiều loại rau kết hợp lại. Tên gọi của món ăn cũng miêu tả những nguyên liệu làm chẩm chéo. Chẩm chéo có 2 loại khô và nước. Mỗi loại chẩm chéo sẽ phù hợp với một số món ăn khác nhau.

• Chéo pà (chéo cá): cá suối nhỏ nướng vàng, giã nhuyễn với chéo cơ bản dùng chấm măng tre, măng vầu và rau luộc.
• Chéo tắp cáy (chéo gan gà): Luộc chín gan gà hoặc gan vịt rồi nướng cho thơm, thêm lá chanh thái nhuyễn rồi giã với chéo cơ bản. Thêm một chút nước luộc gà, vịt, đánh lên cho nhuyễn.
• Chéo nặm xổm (chéo nước chua): Bột vừng trắng rang vàng, cá nướng giã nhỏ mịn trộn với chéo cơ bản rồi thêm chút nước măng chua vừa đủ độ, dùng chấm rau cải non. Biến thể này kị với mắc khén.
• Chéo pịa: Theo tiếng Thái thì “pịa” nghĩa là cái chất sền sệt bên trong ruột non con non trâu, bò hoặc động vật bốn chân ăn cỏ. Đem pịa chưng lên với miếng thịt trâu nhỏ để tạo thêm mùi vị riêng có rồi trộn với chéo cơ bản, thêm chút lá chanh. Chéo pịa dùng chấm thịt trâu luộc, hấp hoặc nướng.
• Chéo mắc có: chéo cóc Thái có vị chua chát. Lấy một phần thịt của quả cóc giã chung với chéo cơ bản (không có mắc khén). Chéo này dùng chấm rau má.
• Chéo non đíp: Non đíp là loại ớt chỉ thiên tươi, dùng để chấm fak nhả hút (cỏ mần trầu). Giã Non đíp (không nướng) với muối, tỏi, mì chính.
• Chéo sắc chay: Thái củ sả rồi giã nhuyễn, thêm ít lá chanh rồi trộn với chéo cơ bản, chắt thêm chút nước, dùng chấm lá sắn non, lá vả đồ.
• Chéo hòm pẻn: Rau mùi giã nhỏ rồi trộn với chéo cơ bản, dùng để chấm rau cải đồ và thịt lợn ba chỉ luộc.
• Chéo khá: Thái lát mỏng rồi giã nhỏ riềng, thêm chút lá chanh rồi trộn với chéo cơ bản. Chéo khá dùng chấm măng đắng.
• Chéo thúa nâu (chéo đậu tương lên men): Hạt đỗ đem ngâm, rửa sạch rồi luộc mềm, đãi vỏ, để ráo để lên men bằng cách gói lá để lên gác bếp. Khi có mùi đặc trưng thì giã với muối, ớt rồi nặn thành bánh đem phơi trên cái nia lót lá cà cho khô. Lúc ăn, đem nướng trên than cho vàng thơm rồi giã nhuyễn với chéo cơ bản. Chéo thúa nâu có mùi đặc trưng dùng chấm thịt gà, thịt lợn sữa hoặc măng.

Các món chẩm chéo vừa là thức chấm lại vừa như một liều thuốc giúp không bị đau bụng. Sản phẩm được bán tại các siêu thị, chợ truyền thống, sàn thương mại điện tử uy tín.

Cách làm chẩm chéo khô chuẩn vị Tây Bắc

Chẩm chéo khô hay còn gọi là muối chẩm chéo được làm từ các nguyên liệu như: mì chính, muối, ớt khô, tỏi và đặc biệt gia vị làm nên mùi vị riêng của đồ chấm này đó là mắc khén. Chẩm chéo chấm gì? Dùng chấm hoa quả xanh, thịt luộc, gà luộc,…

Nguyên liệu chuẩn bị làm chẩm chéo khô:

• Muối bột canh.
• Sả, tỏi, gừng, ớt tươi, ớt bột.
• Rau thơm: mùi tàu, húng lủi, lá chanh, rau mùi.
• Đặc biệt một gia vị không thể thiếu là mắc khén.

Cách làm chẩm chéo khô:

Bước 1: Nếu không mua sẵn bột mắc khén bán sẵn, bạn có thể mua hạt mắc khén, sau đó về sao khô và xay nhuyễn thành bột.

Bước 2: Tỏi, ớt tươi, gừng, sả đem rửa sạch sau đó đem xay. Để chẩm chéo ngon, bạn không nên xay nhuyễn, tuy nhiên cũng không để quá lớn.

Bước 3: Rau thơm đem rửa sạch rồi thái nhỏ, để ráo sau đó rang khô vừa phải. Đối với lá chanh bạn thái nhỏ mịn là được.

Bước 4: Trước tiên bạn trộn đều muối bột canh với bột mắc khén theo tỷ lệ: 0,06 kg bột mắc khén với 1kg muối bột canh. Lưu ý trộn đều nhé.

Bước 5: Tiếp theo trộn từng nguyên liệu tỏi, gừng, bột ớt, ớt tươi vào vào.

Nhớ trộn đều tay nhé, như vậy là chúng ta đã hoàn thành thức chấm thơm ngon đúng vị chẩm chéo Tây Bắc rồi.

Cách làm chẩm chéo ướt chuẩn vị Tây Bắc

Chẩm chéo ướt được làm từ các nguyên liệu như: muối, hạt dổi, ớt tươi, tiêu đen, tỏi, húng lìu, rau mùi và đặc biệt là mắc khén. Chẩm chéo ướt dùng chấm đồ luộc, xôi, rau sống hoặc đồ nướng, hoa quả,…

Nguyên liệu chuẩn bị làm chẩm chéo ướt:

• 1 thìa hạt mắc khén.
• 2 hạt dổi.
• 4 nhánh rau húng.
• 4 nhánh rau mùi.
• 2 lá mùi tàu.
• 1 lát gừng.
• 1 củ sả.
• 1 trái ớt.
• 2 nhánh tỏi.
• Muối hoặc bột canh.

Cách làm chẩm chéo ướt:

Bước 1: Đem rửa sạch tất cả các nguyên liệu. Rau mùi đem để ráo; sả tách lấy phần non; bóc vỏ tỏi.

Bước 2: Hạt mắc khén sao vàng rồi đem xay thành bột; Ớt tươi nướng sơ.

Bước 3: Cho toàn bộ nguyên liệu vào cối giã. Chẩm chéo giã càng nhuyễn càng tốt nhé. Sau đó cho thêm một chút nước và khuấy đều.

Chẩm chéo chấm cùng với thịt luộc, gà nường thì không còn gì tuyệt vời bằng.

Chẳm chéo Tây Bắc còn đặc biệt bởi tất cả là chẳm chéo còn được coi như một liều thuốc, dù người ăn, ăn những thức ăn sống hoặc tái, hoặc nướng chín tới cũng không làm đau bụng… Khi chưa ăn, thực khách cảm thấy không quen vị, nhưng khi đã ăn rồi, thực khách sẽ cảm thấy không thể thiếu trong các bữa ăn.